W pierwszym po wakacjach posiedzeniu Podkarpackiego Forum Myśli Prawniczej z udziałem prof. Andrzeja Zolla, wykładowcy WSPiA oraz prof. Adamem Bodnarem uczestniczyli przedstawiciele środowiska prawniczego i akademickiego Podkarpacia – sędziowie, prokuratorzy, adwokaci, radcowie prawni, akademicy, wykładowcy doktoranci i studenci WSPiA.

Spotkanie otworzył Rektor WSPiA Rzeszowskiej Szkoły Wyższej, który podkreślił, że Forum od kilku lat stanowi ważną platformę wymiany poglądów i integracji środowiska prawniczego regionu. – Forum Myśli Prawniczej to przestrzeń, w której łączymy refleksję naukową z praktyką. Cieszy nas, że inicjatywa spotkań na tak wysokim poziomie merytorycznym spotyka się z dużym zainteresowaniem. Zgodnie z propozycją prof. Andrzeja Zolla, będziemy kontynuować nasze dyskusje co miesiąc – w każdy trzeci poniedziałek miesiąca – zapowiedział Rektor, dziękując uczestnikom za liczny udział.

W swoim wprowadzeniu Rektor przypomniał, że oprócz Forum Myśli Prawniczej, uczelnia rozwija również Podkarpackie Forum Myśli o Bezpieczeństwie, które poświęcone jest problematyce bezpieczeństwa społecznego i prawnego w regionie.

Prof. Adam Bodnar, dziękując za zaproszenie, podkreślił znaczenie takich spotkań, które – jak zaznaczył – tworzą przestrzeń do rozmowy o Polsce opartej na wartościach konstytucyjnych i dialogu, a nie konfrontacji. Później wygłosił wykład poświęcony praworządności oraz zmianom w polskim wymiarze sprawiedliwości po 2023 roku. W swoim wystąpieniu były minister sprawiedliwości odniósł się do doświadczeń ostatnich lat, działań naprawczych oraz wyzwań, jakie stoją przed systemem sądownictwa i prokuratury.

– Po wyborach z 15 października 2023 roku stanęliśmy przed ogromnym zadaniem przywracania zasad demokratycznych i praworządności. Wymagało to nie rewolucji, ale konsekwentnych, przemyślanych działań, które przywracają zaufanie do instytucji publicznych i do państwa prawa – mówił prof. Bodnar.

Podkreślił, że jednym z priorytetów jego działań jako ministra było odbudowanie reputacji polskiego wymiaru sprawiedliwości na arenie międzynarodowej, a także wzmocnienie niezależności prokuratury i sądów. Wskazał, że kluczowe znaczenie miało m.in. przywrócenie pracy komisji kodyfikacyjnych, zmiany w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz wprowadzenie mechanizmów dyscyplinarnych chroniących sędziów.

– Ważne jest, aby proces przywracania praworządności odbywał się w granicach prawa, bez naruszania zasad, które chcemy chronić. Czasem oznacza to konieczność dłuższego procesu zmian, ale tylko w ten sposób możemy odbudować zaufanie do wymiaru sprawiedliwości – zaznaczył prof. Bodnar.

Senator mówił również o znaczeniu komunikacji instytucji wymiaru sprawiedliwości z obywatelami, o potrzebie poprawy efektywności sądów oraz wzmocnienia roli i prestiżu zawodów prawniczych. Zwrócił uwagę, że mimo trudnych reform i ograniczeń kadrowych, polskie sądy i prokuratura stopniowo odzyskują zaufanie społeczne i międzynarodowe. – Dziś możemy mówić o odbudowie autorytetu wymiaru sprawiedliwości, o powrocie do standardów europejskich i o większym zainteresowaniu młodych ludzi służbą publiczną w tym obszarze – dodał.

Dyskusja podczas Podkarpackiego Forum Myśli Prawniczej z udziałem prof. Adama Bodnara

Spotkanie zakończyła dyskusja uczestników Forum, podczas której poruszono aktualne problemy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, kwestie niezależności sądów oraz potrzebę dalszych działań edukacyjnych i obywatelskich w zakresie ochrony praworządności. Dyskusja koncentrowała się wokół reform wymiaru sprawiedliwości, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, a także definicji i praktyki praworządności w Polsce po 2023 roku.

Trybunał Konstytucyjny i Krajowa Rada Sądownictwa

Pierwsze pytania dotyczyły przyszłości Trybunału Konstytucyjnego oraz kończącej się w 2026 r. kadencji Krajowej Rady Sądownictwa. Prof. Bodnar wskazał, że istnieją dwa możliwe scenariusze: Uzupełnianie składu Trybunału Konstytucyjnego przez obecną większość parlamentarną, z zachowaniem najwyższych standardów merytorycznych i transparentności kandydatów lub tzw. „reset konstytucyjny” – propozycja całkowitego wygaszenia składu Trybunału i ponownego jego powołania na podstawie zmiany Konstytucji, nad którą prace prowadzi senator Krzysztof Kwiatkowski.

Odnosząc się do KRS, prof. Bodnar podkreślił, że optymalnym rozwiązaniem byłoby uchwalenie nowej ustawy, która pozwoli sędziom samodzielnie wybierać swoich przedstawicieli. Dodał jednak, że nawet jeśli prezydent nie podpisze ustawy, Sejm powinien ją uchwalić i dać głowie państwa szansę na zajęcie stanowiska. Wskazał również na poważny kryzys kadrowy w sądach apelacyjnych i konieczność szybkiego odblokowania procedur nominacyjnych.

Rekomendacje Komisji Weneckiej i relacje z instytucjami europejskimi

Sędziowie pytali o stosunek rządu do opinii Komisji Weneckiej. Prof. Bodnar wyjaśnił, że zalecenia tej instytucji mają charakter rekomendacyjny, a ich pełne wdrożenie nie zawsze jest możliwe. Wskazał, że Polska musi znaleźć równowagę między formalnym stosowaniem zaleceń a realiami politycznymi i społecznymi. Dodał, że nie można ignorować faktu, iż obecny Trybunał Konstytucyjny utracił autorytet społeczny i zaufanie obywateli.

Prawo a polityka

Wicedziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Rzeszowie adw. Jerzy Borcz zwrócił uwagę na konflikt między prawem a polityką. Prof. Bodnar przyznał, że w praktyce często dochodzi do napięcia między tymi sferami, jednak – jak podkreślił – „prezydent także ponosi odpowiedzialność za porządek konstytucyjny i nie może go ignorować”. Zaznaczył, że środowiska prawnicze mają obowiązek wywierać presję w kierunku respektowania orzeczeń TSUE i ETPC, a jednym z narzędzi naprawy sytuacji jest test niezależności sędziego, który w Polsce przeszło już ponad 50 sędziów.

Przywracanie praworządności

W odpowiedzi na pytania o sens przywracania praworządności przy pomocy niekonstytucyjnych rozwiązań, prof. Bodnar podkreślił, że wszelkie działania muszą mieścić się w ramach prawa. Siłowe rozwiązania wobec instytucji, takich jak KRS, mogłyby – jego zdaniem – wywołać kryzys konstytucyjny i pogłębić chaos w wymiarze sprawiedliwości.

Okrągły stół i możliwości kompromisu

W dyskusji pojawiła się sugestia, by zorganizować swego rodzaju „okrągły stół prawników”. Prof. Bodnar ocenił, że w obecnym klimacie politycznym jest to trudne, ponieważ społeczeństwo pozostaje głęboko spolaryzowane. Podkreślił jednak, że środowisko prawnicze powinno pozostać otwarte na dialog, szukając rozwiązań, które łączą standardy konstytucyjne z realizmem politycznym.

Praworządność i rola społeczeństwa

W dalszej części dyskusji senator definiował praworządność jako system, w którym ograniczona jest arbitralność władzy, a decyzje podejmowane są w świetle prawa. Zwrócił uwagę, że Polska w międzynarodowym rankingu „Rule of Law Index” awansowała z 36. na 33. miejsce, ale nadal pozostaje poniżej średniej unijnej. Zaznaczył też, że odbudowa zaufania społecznego do wymiaru sprawiedliwości wymaga nie tylko reform instytucjonalnych, ale również lepszej komunikacji, edukacji obywatelskiej i aktywności środowisk prawniczych.

Odpowiedzialność i rozliczenia

Poruszono także temat tzw. „rozliczeń” poprzedniej władzy. Prof. Bodnar przyznał, że wiele postępowań – m.in. w sprawie Funduszu Sprawiedliwości, Pegasusa czy afery wizowej – jest w toku, a ich prowadzenie wymaga czasu i staranności. Podkreślił, że prokuratura działa w sposób transparentny, a raporty analizujące przypadki umorzeń czy nadużyć są publicznie dostępne.

Forum Myśli Prawniczej

Posiedzenia Forum odbywać się będą raz w miesiącu i poświęcone będą przede wszystkim podejmowaniu i omawianiu aktualnych i ważnych zagadnień dotyczących stanowienia i stosowania prawa. Zgodnie z dotychczasową tradycją w posiedzeniach Forum uczestniczyć będą wybitni przedstawiciele polskiej nauki prawa z różnych ośrodków akademickich, osoby reprezentujące sądownictwo, prokuraturę i korporacje prawnicze, a także nauczyciele akademiccy i doktoranci WSPiA. Posiedzenia będą znakomitą płaszczyzną i okazją do dyskusji, wymiany poglądów i wyrażania opinii dotyczących omawianych problemów.

Podkarpackie Forum Myśli Prawniczej to wspólna inicjatywa prof. Jerzego Posłusznego – Rektora WSPiA oraz wykładowców Uczelni prof. Andrzeja Zolla i prof. Zbigniewa Ćwiąkalskiego. Celem Forum jest zaktywizowanie podkarpackiego środowiska prawniczego dorobkiem polskiej nauki i praktyki w większym stopniu niż dotychczas. Comiesięczne spotkania mają również na celu szerzenie myśli prawniczej w życiu naukowym uczelni i poszerzanie praktycznej wiedzy z zakresu prawa, z uwzględnieniem wszystkich jego gałęzi i działów. Forum jest płaszczyzną dyskusji i wymiany poglądów pomiędzy teoretykami i praktykami prawa, dlatego uczestnicy mają okazję poznać najnowsze tendencje i kierunki rozwoju nauk penalnych.